Wat zijn Alzheimer en Parkinson?
Alzheimer en Parkinson zijn twee verschillende neurodegeneratieve aandoeningen die voornamelijk ouderen treffen. Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie en tast voornamelijk het geheugen en cognitieve functies aan. Parkinson daarentegen is een bewegingsstoornis die zich kenmerkt door tremor, stijfheid en vertraagde bewegingen.
Symptomen en vroege waarschuwingstekens
Bij Alzheimer beginnen de symptomen vaak met geheugenverlies, verwarring en moeite met dagelijkse taken. Parkinson manifesteert zich aanvankelijk door lichte trillingen, stijfheid in ledematen en een vertraagde gang. Vroege signalen kunnen zijn:
Alzheimer: vergeetachtigheid, desoriëntatie, taalmoeilijkheden
Parkinson: handtremor in rust, verminderde mimiek, kleine handschrift
Prevalentie in Nederland
In Nederland leven ongeveer 280.000 mensen met dementie, waarvan 70% Alzheimer heeft. Ongeveer 55.000 Nederlanders lijden aan Parkinson. Beide aandoeningen hebben een enorme impact op patiënten en hun families, waarbij dagelijkse activiteiten geleidelijk moeilijker worden en intensieve zorg nodig is.
Medicijnen voor Alzheimer
Er zijn verschillende medicijnen beschikbaar om de symptomen van Alzheimer te behandelen en de progressie van de ziekte te vertragen. Deze geneesmiddelen werken door de neurotransmitters in de hersenen te beïnvloeden.
Donepezil (Aricept)
Donepezil is een cholinesteraseremmer die wordt gebruikt bij milde tot matige Alzheimer. Het verhoogt de hoeveelheid acetylcholine in de hersenen, wat helpt bij geheugen en cognitieve functies. De standaarddosering begint met 5 mg per dag en kan worden verhoogd naar 10 mg.
Rivastigmine (Exelon)
Rivastigmine is verkrijgbaar als capsules en pleisters. Het wordt toegepast bij milde tot matige Alzheimer en Parkinson-dementie. Veelvoorkomende bijwerkingen zijn misselijkheid, braken en verminderde eetlust. De dosering wordt geleidelijk opgebouwd om bijwerkingen te minimaliseren.
Galantamine (Reminyl)
Galantamine werkt als cholinesteraseremmer en nicotinereceptormodulator. Het is effectief bij het verbeteren van geheugen en cognitieve functies bij milde tot matige Alzheimer. Het medicijn wordt tweemaal daags ingenomen met voedsel.
Memantine (Ebixa)
Memantine wordt gebruikt bij matige tot ernstige Alzheimer. Het werkt anders dan cholinesteraseremmers door NMDA-receptoren te blokkeren, wat helpt bij het beschermen van hersencellen tegen schade.
Beschikbaarheid en vergoeding
Alle genoemde medicijnen zijn in Nederland verkrijgbaar op recept en worden vergoed door de basisverzekering. Combinatietherapieën, zoals donepezil met memantine, kunnen voordelen bieden bij gevorderde stadia van de ziekte.
Medicijnen voor Parkinson
Levodopa/Carbidopa (Sinemet) - De Gouden Standaard
Levodopa in combinatie met carbidopa vormt de hoeksteen van de Parkinson-behandeling. Deze combinatie verhoogt het dopaminegehalte in de hersenen en vermindert effectief de motorische symptomen zoals stijfheid, traagheid en tremor. Carbidopa voorkomt dat levodopa te vroeg wordt omgezet, waardoor meer medicijn de hersenen bereikt.
Dopamine-agonisten en Ondersteunende Medicatie
Dopamine-agonisten zoals pramipexol en ropinirol bootsen de werking van dopamine na en worden vaak gebruikt bij jongere patiënten of als aanvulling op levodopa. MAO-B remmers (selegiline, rasagiline) en COMT-remmers (entacapone, tolcapone) helpen de werkingsduur van dopamine te verlengen.
Anticholinergica worden specifiek ingezet voor tremor controle, vooral bij jongere patiënten. De medicatieschema's worden zorgvuldig aangepast aan het ziektestadium:
Vroege fase: vaak start met dopamine-agonisten
Gevorderde fase: combinatietherapie met levodopa
Timing aanpassingen bij on-off verschijnselen
Nieuwere opties zoals rotigotinepleisters voor continue afgifte
Bijwerkingen en Voorzorgsmaatregelen
Veelvoorkomende Bijwerkingen per Medicijngroep
Levodopa kan misselijkheid, duizeligheid en op lange termijn bewegingsstoornissen (dyskinesieën) veroorzaken. Dopamine-agonisten kunnen slaperigheid, plotselinge slaapaanvallen en impulsstoornis veroorzaken. MAO-B en COMT-remmers kunnen maagklachten en hoofdpijn geven.
Belangrijke Voorzorgsmaatregelen
Bij ouderen is extra voorzichtigheid geboden vanwege verhoogd risico op vallen door bloeddrukdalingen. Belangrijke medicijninteracties ontstaan met antipsychotica en bepaalde antidepressiva. Neem direct contact op met uw arts of apotheker bij:
Plotselinge bewegingsstoornissen of verwardheid
Ernstige misselijkheid of braken
Onverwachte slaperigheid tijdens dagelijkse activiteiten
Veranderingen in gedrag of impulsen
Regelmatige controles door de neuroloog en apotheker zijn essentieel voor optimale medicatieaanpassing en vroegtijdige signalering van bijwerkingen.
Ondersteuning en Aanvullende Zorg
Voedingssupplementen en Voeding
Een gezonde levensstijl en goede voeding spelen een belangrijke rol bij het ondersteunen van de hersengezondheid. Bepaalde voedingsstoffen kunnen bijdragen aan het algemene welzijn van mensen met Alzheimer of Parkinson:
Vitamine D: Een tekort kan cognitieve klachten verergeren
Vitamine B12: Essentieel voor de zenuwfunctie en geheugen
Omega-3 vetzuren: Ondersteunen de hersenfunctie en kunnen ontstekingen verminderen
Antioxidanten: Beschermen hersencellen tegen oxidatieve stress
Een mediterrane voedingswijze, rijk aan vis, groenten, fruit en olijfolie, wordt vaak aanbevolen voor optimale hersengezondheid. Het is belangrijk om vooraf overleg te plegen met de behandelend arts voordat u supplementen gaat gebruiken, omdat deze geen vervanging zijn voor een gevarieerde, gezonde voeding.
Hulpmiddelen voor Medicijninname
Therapietrouw is cruciaal voor een optimale behandeling. Verschillende hulpmiddelen kunnen helpen bij het correct innemen van medicatie en het voorkomen van fouten:
Overzichtelijke pillendozen en vooraf gevulde dosetten zorgen voor structuur en duidelijkheid. Digitale herinneringen via smartphone-apps of automatische pillendispensers kunnen onmisbaar zijn voor mensen met geheugenproblemen. Deze hulpmiddelen verminderen niet alleen medicatiefouten, maar geven ook zekerheid aan zowel patiënt als mantelzorger.
Cognitieve Ondersteuning
In de vroegere stadia van de ziekte kunnen verschillende activiteiten het functioneren ondersteunen en het welzijn bevorderen. Geheugentraining en cognitieve revalidatie helpen bij het behouden van mentale vaardigheden. Gestructureerde activiteiten zoals geheugenprogramma's, sociale activiteiten en regelmatige fysieke oefening dragen bij aan een betere kwaliteit van leven.
Ondersteuning voor Familie en Verzorgers
Familie en mantelzorgers spelen een centrale rol in de zorg. Het aanhouden van dagelijkse routines en eenvoudige, duidelijke communicatie helpen stress te verminderen. Praktische hulpmiddelen zoals kalenders, foto's en andere geheugensteunen kunnen het dagelijks leven vergemakkelijken. Het verdelen van zorgtaken voorkomt overbelasting van individuele verzorgers.
Psycho-educatie is essentieel zodat naasten het ziektebeeld en de verwachtingen beter begrijpen. Dit helpt bij het omgaan met de uitdagingen die de ziekte met zich meebrengt.
Professionele Ondersteuning
Professionele hulp via casemanagers, ergotherapeuten en fysiotherapeuten kan waardevolle praktische aanpassingen in huis adviseren om de veiligheid te verbeteren. Respijtzorg en steun- en lotgenotengroepen zijn essentieel om overbelasting te voorkomen en langdurige zorg vol te kunnen houden.
Praktische Informatie en Apotheekservice
Receptverlenging en Medicijnbewaking
Voor receptverlenging is tijdig contact met de huisarts of specialist nodig. Veel apotheken in Nederland bieden een handige herhaalservice aan die het proces vereenvoudigt. Medicijnbewaking door de apotheek helpt bij het voorkomen van gevaarlijke wisselwerkingen en dubbelmedicatie.
Duidelijke doseringsinstructies en vaste innametijden verhogen de therapietrouw aanzienlijk. Medicatieoverzichten en kleurcodering kunnen fouten verder verminderen en zorgen voor meer overzicht.
Bewaring van Medicijnen
De meeste medicijnen bewaar je op kamertemperatuur, uit direct zonlicht en buiten bereik van kinderen. Sommige producten hebben speciale bewaringseisen en moeten bijvoorbeeld in de koelkast bewaard worden. Controleer altijd de bijsluiter voor specifieke bewaarinstructies.
Reizen met Medicatie
Bij reizen binnen Nederland en Europa is het belangrijk om medicatie altijd in de handbagage mee te nemen. Zorg ervoor dat je de originele verpakking bij je hebt, samen met een actueel medicatie-overzicht of recept. Voor internationale reizen buiten Europa kan een Engelstalig recept of medische verklaring nodig zijn.
Houd altijd een kleine noodvoorraad aan en regel medicatie bij vakantieperiodes tijdig met je huisarts en apotheek. Dit voorkomt problemen tijdens afwezigheid.
Contact met Zorgverleners
Maak duidelijke afspraken over wie bereikbaar is bij bijwerkingen of onduidelijkheden. Maak gebruik van apotheekconsulten voor uitgebreide uitleg over je medicatie. Nederlandse apothekers staan altijd klaar om vragen te beantwoorden en advies te geven.
Vergoedingen en Eigen Bijdragen
Vergoedingen en eigen bijdragen verschillen per medicijn en verzekeringspakket. Check de vergoedingsvoorwaarden vooraf bij je zorgverzekeraar om financiële verrassingen te voorkomen. De meeste medicijnen voor Alzheimer en Parkinson vallen onder de basisverzekering, maar controleer dit altijd.
Apotheekservices
Nederlandse apotheken bieden verschillende services die het leven met Alzheimer of Parkinson kunnen vergemakkelijken:
Thuisbezorgservice: Medicijnen worden thuis afgeleverd
Blisterverpakkingen: Medicijnen per innamemoment verpakt
Kant-en-klaar dosetten: Vooraf gevulde weekdozen
Medicatiebegeleiding: Persoonlijk advies en ondersteuning
Automatische herhaalbestelling: Geen zorgen meer over tijdig bestellen
Deze services bieden niet alleen gemak, maar ook extra veiligheid, vooral voor patiënten met geheugenproblemen. Vraag je apotheker naar de mogelijkheden die het beste bij jouw situatie passen.
