Wat is astma?
Astma is een chronische luchtwegaandoening waarbij de luchtwegen ontstoken en vernauwd raken, waardoor ademhaling moeilijk wordt. De aandoening wordt veroorzaakt door een combinatie van genetische factoren en omgevingsinvloeden. Bij astmapatiënten reageren de luchtwegen overgevoelig op bepaalde prikkels, wat leidt tot verkramping van de gladde spieren rond de luchtwegen en overproductie van slijm.
Er bestaan verschillende vormen van astma. Allergisch astma wordt getriggerd door allergenen zoals huisstofmijt, pollen of dierenharen. Niet-allergisch astma kan ontstaan door infecties, stress of weersveranderingen. Inspanningsastma treedt specifiek op tijdens of na fysieke activiteit. Veel patiënten ervaren een combinatie van deze vormen.
Typische symptomen zijn kortademigheid, piepende ademhaling, hoesten en een benauwd gevoel op de borst. Deze klachten kunnen worden uitgelokt door triggers zoals allergenen, rook, kou, emoties of inspanning. In Nederland lijdt ongeveer 6% van de volwassenen en 10% van de kinderen aan astma, waarmee het een van de meest voorkomende chronische aandoeningen is.
Astma medicijnen in Nederland
Voor de behandeling van astma zijn in Nederland verschillende effectieve medicijnen beschikbaar, die hoofdzakelijk worden ingedeeld in twee categorieën: luchtwegverwijders en ontstekingsremmers. Deze medicijnen worden meestal toegediend via inhalatoren om directe werking in de longen te bereiken.
Luchtwegverwijders (bronchodilatoren)
Bronchodilatoren verwijden de vernauwde luchtwegen en bieden snelle verlichting van astmasymptomen. De meest voorgeschreven middelen in deze categorie zijn:
Salbutamol - verkrijgbaar als Ventolin en Airomir, biedt snelle verlichting binnen enkele minuten
Formoterol - beschikbaar als Foradil en Oxis, werkzaam tot 12 uur
Salmeterol - verkocht onder de naam Serevent, langwerkende bronchodilator
Ontstekingsremmers
Deze medicijnen behandelen de onderliggende ontsteking in de luchtwegen en worden dagelijks gebruikt voor preventie van astmasymptomen. Belangrijke ontstekingsremmers zijn beclometason (Qvar, Clenil), budesonide (Pulmicort) en fluticason (Flixotide). Deze corticosteroïden zijn veilig voor langdurig gebruik en vormen de basis van astmabehandeling in Nederland. Veel patiënten gebruiken combinatiemedicijnen die zowel een ontstekingsremmer als een bronchodilator bevatten.
Combinatiemedicijnen en inhalatoren
Vaste combinaties van medicijnen
Voor optimale astmabehandeling worden vaak combinatiemedicijnen voorgeschreven die zowel een ontstekingsremmer als een luchtwegverwijder bevatten. Deze vaste combinaties zorgen voor betere therapietrouw en effectievere symptoomcontrole.
Seretide: Combineert salmeterol (langwerkende luchtwegverwijder) met fluticason (corticosteroïd) voor langdurige bescherming
Symbicort: Bevat formoterol en budesonide, geschikt voor zowel onderhoud als noodbehandeling
Foster: Verenigt formoterol met beclometason in een fijnmazige aerosol voor betere verdeling in de longen
Verschillende inhalatieapparaten
De keuze van het juiste inhalatieapparaat is cruciaal voor effectieve medicijntoediening. Dosisaerosolen (pMDI) zijn veelgebruikt maar vereisen goede coördinatie tussen indrukken en inademen. Poederinhalatoren (DPI) zijn eenvoudiger te gebruiken omdat ze activeren door inademing. Vernevelaars zijn ideaal voor jonge kinderen of patiënten die moeite hebben met andere apparaten, omdat ze medicijn omzetten in een fijne mist die gemakkelijk ingeademd kan worden.
Astma bij kinderen en speciale groepen
Astma bij baby's en peuters
Astma bij zeer jonge kinderen vereist speciale aandacht en aangepaste behandelingsmethoden. Symptomen kunnen moeilijk herkenbaar zijn en worden vaak verward met gewone verkoudheden. Vroege herkenning en behandeling zijn essentieel voor gezonde longontwikkeling.
Medicijnen geschikt voor kinderen
Kinderen hebben vaak lagere doseringen nodig dan volwassenen. Voorkeursapparaten zijn vernevelaars met masker voor baby's en speciale kinderinhalatoren met voorzetkamers voor oudere kinderen. De medicijnkeuze wordt zorgvuldig afgestemd op leeftijd en symptoomernst.
Zwangere vrouwen: Veilige astmamedicijnen zijn beschikbaar; onbehandelde astma vormt meer risico dan medicijngebruik
Ouderen: Mogelijk dosisaanpassingen nodig vanwege andere medicijnen en verminderde longfunctie
Speciale aandacht voor bijwerkingen en medicijninteracties bij alle leeftijdsgroepen
Hulpmiddelen en accessoires
Voorzetkamers (spacers)
Voorzetkamers zijn essentiële hulpmiddelen die de effectiviteit van inhalatoren aanzienlijk verbeteren. Ze zorgen ervoor dat medicatie beter in de longen terechtkomt en verminderen bijwerkingen in de mond en keel. Zowel voor kinderen als volwassenen zijn er verschillende maten beschikbaar.
Peakflow meters
Met een peakflow meter kunt u thuis uw longfunctie monitoren. Dit apparaat meet de maximale uitademingssnelheid en helpt bij het vroegtijdig signaleren van astmaverergering. Regelmatige metingen geven inzicht in het verloop van uw astma.
Ondersteunende producten
Nebulizers en vernevelaars bieden een alternatieve manier van medicatietoediening, vooral geschikt voor jonge kinderen of tijdens acute aanvallen. Daarnaast zijn er beschermende producten tegen allergenen zoals speciale hoezen voor matrassen en kussens, evenals luchtzuiveraars met HEPA-filters die de luchtkwaliteit binnenshuis verbeteren.
Astma management en preventie
Astma-actieplan opstellen
Een persoonlijk astma-actieplan is de basis van goede astmabehandeling. Dit plan, opgesteld samen met uw huisarts of longarts, bevat duidelijke instructies over dagelijkse medicatie, het herkennen van verergering en wanneer u extra medicatie moet nemen. Het plan wordt aangepast aan uw specifieke situatie en triggers.
Triggers vermijden en leefstijladviezen
Het identificeren en vermijden van astmatriggers is cruciaal voor het voorkomen van aanvallen. Veel voorkomende triggers zijn:
Allergenen zoals huisstofmijt, pollen en dierenharen
Luchtvervuiling en sigarettenrook
Bepaalde voedingsmiddelen of medicijnen
Emotionele stress en extreme weersomstandigheden
Virale infecties van de luchtwegen
Wanneer contact opnemen met zorgverlener
Neem direct contact op met uw huisarts bij toenemende kortademigheid, frequent gebruik van luchtwegverwijders, of wanneer uw peakflow waarden dalen. Bij ernstige ademhalingsproblemen belt u 112. Zorg altijd voor bereikbare noodmedicatie en plan regelmatige controles voor optimale astmabehandeling. Astmapatiënten wordt jaarlijkse griepvaccinatie aangeraden.
