Cholesterol is een vetachtige stof die van nature voorkomt in alle cellen van ons lichaam en essentieel is voor verschillende lichaamsfuncties. Het speelt een belangrijke rol bij de productie van hormonen, vitamine D en galzuren die helpen bij de vertering van vetten. Ons lichaam produceert zelf ongeveer 80% van het benodigde cholesterol, terwijl de overige 20% afkomstig is uit voeding.
Er zijn twee hoofdtypen cholesterol die belangrijk zijn voor onze gezondheid. LDL-cholesterol, ook wel 'slecht' cholesterol genoemd, transporteert cholesterol van de lever naar de weefsels. Wanneer er te veel LDL in het bloed circuleert, kan dit zich ophopen in de arteriën en atherosclerose veroorzaken. HDL-cholesterol, het 'goede' cholesterol, transporteert overtollig cholesterol terug naar de lever waar het wordt afgebroken.
In Nederland gelden de volgende streefwaarden: totaal cholesterol onder 5,0 mmol/l, LDL onder 2,5 mmol/l en HDL boven 1,0 mmol/l voor mannen en 1,2 mmol/l voor vrouwen. Risicofactoren voor verhoogd cholesterol zijn:
Onbehandeld hoog cholesterol verhoogt het risico op hart- en vaatziekten, hartinfarct en beroerte aanzienlijk.
Hoog cholesterol wordt vaak de 'stille killer' genoemd omdat het doorgaans geen merkbare symptomen veroorzaakt. Veel mensen hebben jarenlang verhoogde cholesterolwaarden zonder dit te beseffen. Symptomen treden meestal pas op wanneer er al ernstige schade aan hart en bloedvaten is ontstaan, zoals pijn op de borst of kortademigheid.
De diagnose wordt gesteld via een lipidenprofiel, een bloedonderzoek dat het totale cholesterol, LDL, HDL en triglyceriden meet. Voor een betrouwbare meting moet u 9-12 uur nuchter zijn. In Nederland wordt aanbevolen om vanaf 40 jaar elke 5 jaar het cholesterol te laten controleren, of vaker bij verhoogde risicofactoren.
Uw huisarts speelt een centrale rol bij de diagnose, behandeling en follow-up van cholesterolproblemen. Bij complexe gevallen, familiaire hypercholesterolemie of onvoldoende respons op behandeling kan doorverwijzing naar een internist of lipidensprecialist in het ziekenhuis noodzakelijk zijn voor gespecialiseerde zorg.
In Nederland zijn verschillende statines beschikbaar via de apotheek, waaronder atorvastatine, simvastatine en rosuvastatine. Deze medicijnen werken door het enzym HMG-CoA reductase te remmen, waardoor de lever minder cholesterol produceert. Statines zijn zeer effectief in het verlagen van LDL-cholesterol en kunnen het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk verminderen.
Bijwerkingen van statines kunnen onder andere spierklachten, hoofdpijn en maagdarmstoornissen omvatten. In zeldzame gevallen kunnen ernstigere bijwerkingen zoals leveraandoeningen optreden. Het is belangrijk om regelmatig bloedonderzoek te laten doen tijdens behandeling met statines.
Ezetimibe werkt anders dan statines door de opname van cholesterol in de dunne darm te verminderen. Dit medicijn kan alleen worden gebruikt of gecombineerd met statines voor extra cholesterolverlaging. Voor patiënten met ernstige familiaire hypercholesterolemie zijn PCSK9-remmers beschikbaar, hoewel deze dure behandeling meestal wordt gereserveerd voor specifieke gevallen.
Fibraten zijn vooral effectief bij het verlagen van triglyceriden en het verhogen van HDL-cholesterol. Deze medicijnen worden vaak voorgeschreven aan patiënten met specifieke cholesterolprofielen.
Rode rijstgist bevat natuurlijk voorkomende statines en kan een milde cholesterolverlagende werking hebben. Dit supplement is beschikbaar bij Nederlandse drogisterijen en online, maar de werkzaamheid kan variëren tussen verschillende merken en producten.
Plantenstanolen en -sterolen zijn natuurlijke stoffen die de opname van cholesterol in de darm kunnen verminderen. Deze zijn verkrijgbaar als supplementen of toegevoegd aan bepaalde margarines en zuivelproducten in Nederlandse supermarkten.
Omega-3 vetzuren uit visolie kunnen helpen bij het verlagen van triglyceriden en ondersteunen de algehele hartgezondheid. Vezelsupplementen zoals psyllium kunnen cholesterol binden in het spijsverteringskanaal en zo de cholesterolwaarden positief beïnvloeden.
Hoewel natuurlijke cholesterolverlagers een rol kunnen spelen in cholesterolmanagement, zijn ze meestal minder effectief dan voorgeschreven medicijnen en geschikt voor mensen met licht verhoogde cholesterolwaarden.
Een cholesterolverlagende voeding vormt de basis van een effectieve behandeling. Kies voor voedingsmiddelen rijk aan oplosbare vezels zoals havermout, bonen, appels en gerst. Deze vezels helpen het LDL-cholesterol (het 'slechte' cholesterol) te verlagen. Vermijd verzadigde vetten die voornamelijk voorkomen in rood vlees, boter en volle zuivelproducten. Vervang deze door onverzadigde vetten uit olijfolie, noten en vette vis.
Regelmatige lichaamsbeweging verhoogt het HDL-cholesterol (het 'goede' cholesterol) en verlaagt tegelijkertijd het LDL-cholesterol. Streef naar minimaal 150 minuten matige intensiteit per week, zoals stevig wandelen of fietsen. Bij overgewicht draagt gewichtsverlies significant bij aan het verbeteren van de cholesterolwaarden.
Voor optimale resultaten zijn meerdere aanpassingen belangrijk:
De combinatie van medicatie en leefstijlveranderingen geeft de beste resultaten voor cholesterolverlaging.
Na het starten van cholesterolmedicatie worden uw waarden meestal na 6-8 weken gecontroleerd. Bij stabiele waarden volgen controles elke 3-6 maanden. Therapietrouw is cruciaal - neem uw medicatie dagelijks op hetzelfde tijdstip, ook als u zich goed voelt. Cholesterolmedicatie werkt preventief en symptomen zijn vaak afwezig.
Hoewel cholesterolmedicatie over het algemeen goed wordt verdragen, kunnen bijwerkingen optreden:
Meld bijwerkingen altijd aan uw arts. Medicatiedosering kan worden aangepast of een alternatief kan worden voorgeschreven als streefwaarden niet worden behaald of bij bijwerkingen.
Goede cholesterolbeheersing vermindert het risico op hartinfarct en beroerte aanzienlijk. Maintain regelmatig contact met uw huisarts of specialist, volg het behandelplan consequent en combineer medicatie met een gezonde leefstijl voor optimale langetermijnresultaten.
