Hormonen zijn chemische boodschappers die door het endocriene systeem worden geproduceerd en via de bloedbaan door het hele lichaam reizen. Deze krachtige stoffen reguleren essentiële lichaamsfuncties zoals groei, voortplanting, stofwisseling, slaap en stemming. Het endocriene systeem bestaat uit verschillende klieren, waaronder de schildklier, bijschildklieren, bijnieren, alvleesklier en geslachtsklieren, die elk specifieke hormonen produceren.
Gedurende onze levenscyclus ondergaan we natuurlijke hormonale veranderingen. Bij vrouwen zijn de puberteit, menstruatie, zwangerschap en menopauze belangrijke perioden van hormonale fluctuaties. Mannen ervaren geleidelijke veranderingen in testosteronniveaus, vooral na de leeftijd van 30 jaar.
Hormonale onbalans kan verschillende symptomen veroorzaken:
Hormonale supplementatie kan nodig zijn bij medische aandoeningen zoals hypothyreoïdie, diabetes, of tijdens de overgang. Ook wordt hormonale ondersteuning gebruikt voor anticonceptie en vruchtbaarheidsbehandelingen. Een zorgverlener kan via bloedonderzoek vaststellen of hormonale behandeling gewenst is.
Oestrogeen en progesteron zijn de belangrijkste vrouwelijke geslachtshormonen. Oestrogeen reguleert de menstruatiecyclus, ondersteunt botgezondheid en beïnvloedt de huid en het cardiovasculaire systeem. Progesteron bereidt de baarmoeder voor op zwangerschap en helpt de cyclus te reguleren.
In Nederlandse apotheken zijn verschillende anticonceptiepillen verkrijgbaar. Populaire merken zijn Microgynon, Yasmin en Mercilon. Er bestaan twee hoofdtypen:
Combinatiepillen bevatten zowel oestrogeen als progesteron en bieden meer dan 99% bescherming tegen zwangerschap. Ze kunnen ook help bieden bij acne en onregelmatige menstruatie. Progesteron-only pillen (mini-pil) zijn geschikt voor vrouwen die geen oestrogeen kunnen gebruiken, bijvoorbeeld tijdens borstvoeding of bij bepaalde medische aandoeningen.
Voor noodsituaties is de morning-after pil beschikbaar, die binnen 72 uur na onbeschermde gemeenschap effectief is. Daarnaast zijn hormonale IUD's zoals Mirena en hormonale implantaten langdurige anticonceptieoplossingen die 3-5 jaar werkzaam blijven.
Mogelijke bijwerkingen van hormonale anticonceptie omvatten hoofdpijn, misselijkheid, stemmingswisselingen en lichte gewichtstoename. Contra-indicaties zijn onder andere een geschiedenis van trombose, leveraandoeningen en bepaalde vormen van kanker. Overleg met een arts of apotheker is essentieel voor het kiezen van de juiste anticonceptiemethode.
De overgang is een natuurlijk proces waarbij de eierstokken geleidelijk stoppen met het produceren van hormonen. Dit kan gepaard gaan met verschillende vervelende symptomen zoals opvliegers, nachtzweten, slaapproblemen, stemmingswisselingen en vaginale droogheid. Voor vrouwen die last hebben van deze klachten, biedt hormoonvervangende therapie (HRT) uitkomst.
In Nederlandse apotheken zijn verschillende vormen van hormoonvervangende therapie verkrijgbaar. Oestrogeen patches en gels zijn populaire opties omdat ze een gelijkmatige afgifte van hormonen bieden en de lever omzeilen. Tibolon (bekend onder de merknaam Livial) is een synthetisch hormoon dat de effecten van zowel oestrogeen als progestageen nabootst. Voor lokale klachten zijn er hormooncrèmes en -zetpillen beschikbaar die specifiek vaginale droogheid en pijn tijdens de gemeenschap kunnen verhelpen.
Hormoonvervangende therapie kan overgangsklachten effectief verminderen en beschermt tegen botontkalking. Echter, er zijn ook risico's verbonden aan langdurig gebruik, zoals een licht verhoogd risico op borstkanker en trombose. Natuurlijke alternatieven zoals rode klaver, zwarte cohosh en soja-isoflavonen kunnen voor sommige vrouwen verlichting bieden. Het is belangrijk om met uw arts de juiste behandeling te bespreken, rekening houdend met uw persoonlijke medische geschiedenis en risicofactoren.
De schildklier speelt een cruciale rol in het reguleren van het metabolisme, de hartslag, lichaamstemperatuur en energieniveau. Deze kleine vlindervormige klier in de nek produceert hormonen die vrijwel elk orgaan in het lichaam beïnvloeden. Wanneer de schildklier niet goed functioneert, kan dit leiden tot hypothyreoïdie (onderactieve schildklier) of hyperthyreoïdie (overactieve schildklier).
Bij hypothyreoïdie produceert de schildklier te weinig hormonen, wat resulteert in vermoeidheid, gewichtstoename, koude intolerantie en een trage hartslag. Hyperthyreoïdie daarentegen veroorzaakt symptomen zoals gewichtsverlies, hartkloppingen, nervositeit en warmte-intolerantie.
Voor behandeling van schildklieraandoeningen zijn verschillende medicijnen beschikbaar in Nederlandse apotheken:
De juiste dosering is cruciaal en wordt bepaald door regelmatige bloedonderzoeken. Schildkliermedicijnen kunnen interacties hebben met andere geneesmiddelen zoals ijzersupplementen, calciumpreparaten en bepaalde maagzuurremmers, waardoor de opname kan worden verminderd.
Testosterontekort, ook wel hypogonadisme genoemd, komt voor wanneer de testikels onvoldoende testosteron produceren. Dit kan leiden tot vermoeidheid, verminderde spiermassa, libidoverlies en stemmingswisselingen. De diagnose wordt gesteld door middel van bloedonderzoek en klinische symptomen.
In Nederland zijn verschillende testosteronpreparaten beschikbaar. Testosterongel zoals Testogel en Androgel wordt dagelijks op de huid aangebracht. Daarnaast zijn er injecties die elke 10-14 weken worden toegediend en testosteronpleisters voor continue afgifte. De keuze voor een specifieke behandeling hangt af van persoonlijke voorkeur en medische indicaties.
Testosterontherapie is geïndiceerd bij bewezen testosterontekort met bijbehorende klachten. Regelmatige controles zijn essentieel om de testosteronspiegel, bloedwaarden en mogelijke bijwerkingen zoals prostaatgroei te monitoren. Behandeling vereist altijd medisch toezicht.
Insuline is een essentieel hormoon dat de bloedsuikerspiegel reguleert door glucose-opname in cellen te faciliteren. Bij diabetes type 1 produceert het lichaam geen insuline, terwijl bij type 2 diabetes de insulinewerking verminderd is of onvoldoende insuline wordt geproduceerd.
Nederlandse apotheken bieden verschillende insulinetypes aan:
GLP-1 agonisten zoals semaglutide ondersteunen de behandeling van diabetes type 2 door insulineafgifte te stimuleren. Insuline moet koel bewaard worden (2-8°C) en mag nooit bevriezen. Geopende insulinepennen kunnen 4-6 weken bij kamertemperatuur bewaard worden. Neem altijd contact op met uw apotheker bij vragen over opslag, toediening of bijwerkingen.
