Wat zijn hormonen en hun functie in het lichaam
Hormonen zijn chemische boodschappers die door het endocriene systeem worden geproduceerd en via de bloedbaan door het lichaam worden getransporteerd. Deze vitale stoffen reguleren talloze lichaamsfuncties en zorgen voor een optimale werking van organen en weefsels. Het endocriene systeem bestaat uit verschillende klieren, waaronder de schildklier, bijschildklieren, bijnieren, alvleesklier en geslachtsklieren.
Hormonen spelen een cruciale rol bij diverse processen zoals groei en ontwikkeling, stofwisseling, voortplanting, slaap-waakritme en stressregulatie. Een gezonde hormonale balans is essentieel voor het algehele welzijn. Wanneer het lichaam onvoldoende hormonen produceert of wanneer de hormonale balans verstoord raakt door ziekte, leeftijd of andere factoren, kunnen hormonale supplementen noodzakelijk zijn.
Hormonale medicijnen worden voorgeschreven om tekorten aan te vullen, symptomen te verlichten en de kwaliteit van leven te verbeteren. In Nederland zijn verschillende hormonale preparaten beschikbaar op recept via de apotheek.
Schildklierhormonen
De schildklier produceert essentiële hormonen die de stofwisseling reguleren. De belangrijkste schildklierhormonen zijn thyroxine (T4) en trijoodthyronine (T3), terwijl het thyroïdstimulerend hormoon (TSH) vanuit de hypofyse de schildklieractiviteit aanstuurt.
Bij hypothyreoïdie (onderactieve schildklier) produceert de schildklier te weinig hormonen, wat resulteert in vermoeidheid, gewichtstoename en een trage stofwisseling. Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier) veroorzaakt daarentegen symptomen zoals hartkloppingen, gewichtsverlies en rusteloosheid.
In Nederland zijn verschillende schildkliermedicijnen beschikbaar:
Levothyroxine (verkrijgbaar als Euthyrox en Thyrax) - het meest voorgeschreven middel bij hypothyreoïdie
Liothyronine - een synthetische vorm van T3 voor specifieke gevallen
Deze medicijnen worden voorgeschreven na bloedonderzoek en worden meestal levenslang ingenomen. De dosering wordt zorgvuldig afgestemd op individuele behoeften en regelmatig gecontroleerd via laboratoriumtests.
Geslachtshormonen
Geslachtshormonen spelen een cruciale rol in de voortplanting en seksuele ontwikkeling. Bij vrouwen zijn oestrogeen en progesteron de belangrijkste hormonen die de menstruatiecyclus, zwangerschap en menopauze reguleren. Testosteron is het primaire mannelijke geslachtshormoon dat verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van mannelijke eigenschappen en libido.
Hormonale anticonceptie
In Nederlandse apotheken zijn verschillende vormen van hormonale anticonceptie verkrijgbaar:
De anticonceptiepil in verschillende merken zoals Microgynon, Marvelon en Yasmin
Hormonale pleisters (Evra) die wekelijks vervangen worden
Vaginale ringen (NuvaRing) voor maandelijks gebruik
Menopauze en hormoonvervangende therapie
Tijdens de menopauze kunnen vrouwen last hebben van opvliegers, stemmingswisselingen en andere klachten. Hormoonvervangende therapie (HRT) met preparaten zoals Estrofem of Livial kan verlichting bieden. Het is belangrijk om de voor- en nadelen goed af te wegen, aangezien HRT bijwerkingen kan hebben zoals verhoogd risico op trombose. Regelmatige controle door de huisarts of gynaecoloog is essentieel.
Insuline en diabetesmedicatie
Insuline is een essentieel hormoon dat wordt geproduceerd door de alvleesklier en zorgt voor de regulatie van de bloedsuikerspiegel. Bij diabetes mellitus is er een tekort aan insuline of werkt het niet goed, waardoor de bloedsuiker te hoog wordt.
Diabetes type 1 en type 2
Type 1 diabetes vereist altijd insulinetherapie, terwijl type 2 diabetes vaak begint met orale medicatie en later mogelijk insuline nodig heeft. Nederlandse apotheken bieden verschillende insulinesoorten aan:
Snelwerkende insuline zoals Humalog en NovoRapid voor maaltijden
Langwerkende insuline zoals Lantus en Levemir voor basale dekking
Gemengde insulines voor eenvoudiger dosering
Bewaring en toediening
Insuline moet in de koelkast bewaard worden maar mag niet bevriezen. Andere diabetesmedicijnen zoals metformine, gliclazide en SGLT2-remmers zijn eveneens beschikbaar. Correcte bewaring en toediening zijn cruciaal voor optimale werking en veiligheid.
Bijnierhormonen en corticosteroïden
Bijnierhormonen spelen een cruciale rol in de regulatie van verschillende lichaamsfuncties. De bijnierschors produceert belangrijke hormonen zoals cortisol, dat stress en het immuunsysteem reguleert, en aldosteron, dat de water- en zoutbalans in het lichaam beheert. Deze hormonen zijn essentieel voor het dagelijks functioneren en het handhaven van de homeostase.
Ontstekingsremmende hormonen
Corticosteroïden zijn synthetische versies van natuurlijke bijnierhormonen en hebben krachtige ontstekingsremmende eigenschappen. Ze worden voorgeschreven bij verschillende aandoeningen zoals astma, reumatoïde artritis, ontstekelijke darmziekten en huidaandoeningen.
Beschikbare corticosteroïden in Nederland
Prednisolon - meest voorgeschreven ontstekingsremmer
Hydrocortison - milde werking, geschikt voor langdurig gebruik
Dexamethason - krachtige werking voor ernstige ontstekingen
Bij gebruik van corticosteroïden is voorzichtigheid geboden. Langdurig gebruik kan bijwerkingen veroorzaken zoals botontkalking, verhoogde infectiekans en gewichtstoename. Geleidelijke afbouw onder medisch toezicht is essentieel.
Groeihormonen en andere hormoontherapieën
Groeihormoon (somatotropine) wordt voorgeschreven bij kinderen met groeiachterstand en bij volwassenen met groeihormoondeficiëntie. Deze behandeling vereist zorgvuldige monitoring door een endocrinoloog en regelmatige controles van de groeivoortgang en mogelijke bijwerkingen.
Gespecialiseerde hormoonbehandelingen
Naast groeihormoon zijn er verschillende andere hormoontherapieën beschikbaar, zoals hormoonvervangingstherapie bij menopauze, testosterontherapie bij hypogonadisme en insuline bij diabetes. Deze behandelingen worden uitsluitend voorgeschreven door specialisten na uitgebreide diagnostiek.
Belangrijke overwegingen
Regelmatige bloedcontroles zijn noodzakelijk
Mogelijke bijwerkingen zoals hoofdpijn, gewrichtsklachten en vochtretentie
Strikte dosering en toedieningsinstructies
Voor hormoontherapie in Nederland is altijd een recept van een specialist vereist. Uw huisarts kan u doorverwijzen naar de juiste specialist voor evaluatie en behandeling.
